Rektoskopi veya rektoskop nedir?

Makat ve rektum (kalın bağırsağın son kısmı) bölgesine ait; ağrı, şişlik, kanama vb. yakınmalar ile başvuran hastalarda Genel Cerrahın rektum’u incelemesi için kullanılan alete ‘rektoskop’ veya proktoskop ve bu alet yolu ile yapılan inceleme işlemine de ‘rektoskopi’ veya proktoskopi adı verilir. İşlem doktor muayenehanesi, endoskopi ünitesi veya ameliyathanede (ameliyat öncesinde) yapılabilir.

Rektoskop nasıl bir alettir?
Muayene sırasında kullanılan rektoskop, metal (rijid) veya eğilip, bükülebilen (fiber) yapıda olabilir. Metal rektoskoplar, sert (rijid) yapıda olup çok kez kullanılabilirler, ayrıca standart kolonoskopi işleminde kullanılan bükülebilen (fiber) kolonoskoplar ile de bu işlem yapılabilir. Burada tercih tamamen cerrahın deneyimine göre değişmektedir.

Rektoskopi ne yarar sağlar?
Rektoskopi hem tanı, hemde tedavi amaçlı kullanılabilir. Bu sayede, makat kanalında (anal kanal) yer alan polipler, hemoroid (basur), makat çatlağı (anal fissür), yabancı cisim, rektum ve makat bölgesi tümörleri görülebilir ve bunlardan patolojik tanı için parça (biopsi) alınabilir. Ayrıca, hastaya bu yolla hemoroid veya basur için bant ligasyon, skleroterapi, infrared koagülasyon, polip ve yabancı cisimlerin çıkartılması, sigmoid volvulus’un (kalın bağırsağın etrafında dönmesi) düzeltilmesi gibi tedavi edici girişimler de uygulanabilir. İşlem öncesinde hasta 7-10 gün boyunca Aspirin veya Coumadin gibi kan sulandırıcı ilaç kullanmamalıdır.

Rektoskopi nasıl yapılır?
Hasta sıklıkla sol yanına yatırılarak ve ayakları karnına çekilmiş pozisyonda işlem gerçekleştirilir, bazı hekimler ise hastayı diz ve dirseklerinin üzerine eğilmesini sağlayarak muayene etmeyi tercih ederler. Önce cerrah makat bölgesini gözlemleyerek detaylı olarak inceler, burada araştırılan tümör, hemoroid, yabancı cisim, kan vb. durumların varlığıdır. İşlem öncesinde cerrah makat etrafına lokal anestezi yapan bir merhem (% 2’lik lidocaine) veya kayganlaştırıcı sürer ve parmakla muayene yapar. Parmak muayenesinde cerrah içeride kitle, basur (hemoroid) veya polip varlığını ve hassasiyeti araştırır. Parmak muayenesini takiben rektoskop makat içine yerleştirilir ve hava verilerek rektum’un (kalın bağırsağın son kısmı) en üst kısmına dek ilerlenilir, daha sonra cerrah yavaş yavaş aleti geriye doğru çekerek, rektum ve makat kanalı içerisini ışık altında çepeçevre inceler. İşlem öncesinde sıklıkla lavman (makat yolu ile kimyasal bir sıvı verilmesi işlemi) yapılır. Girişimsel işlemler yapılacaksa hastaya bazen hafif anestezi (fentanil, midazolam, propofol, ketamin veya etomidat) verilmesi gerekebilir.

Rektoskopi hangi durumlarda yapılmamalıdır?
Makat darlığı (anal stenoz) ve bağırsak delinmesi şüphesi durumunda rektoskopi yapılmamalıdır. Diğer göreceli olarak sorun ouşabilecek durumlar ise: karın zarı iltihabı (peritonit), bağırsak çürümesi (nekroz), şiddetli bağırsak iltihabı (fulminan kolit veya toksik megakolon), kalın bağırsak divertikül iltihabı (divertikülit) ve apsesi, yakın zaman önce bağırsak ameliyatı, pıhtılaşma bozukluğu ve trombosit düşüklüğüdür (trombositopeni).

Rektoskopi işlemi sonrasında ne tür komplikasyonlar görülebilir?
- Kanama: rektoskop’un makat içindeki bağırsak yüzeyini (mukoza) aşındırmasına bağlı olarak hafif bir kanama görülebilir. Ciddi kanama yaklaşık 10,000 işlemden birinde görülür.
- Delinme: nadiren işlem sırasında bağırsağın rektum bölümünde delinme oluşabilir.
- Enfeksiyon: rektoskopi aletinin iyi sterilize edilmemesine bağlı olarak % 5 oranında bazı enfeksiyonlar bulaşabilir.

Rektoskopi işlemi sonrası nasıldır?
İşlem sonrasında bazı hastalarda hafif bir huzursuzluk veya ağrı hissi oluşabilir.